Edmond About: La Grèce Contemporaine (1854)

Εκκλησία, Ιερατείο, Καλόγεροι και Ορθόδοξη Πίστη

Ο Εδμόνδος Αμπού επισκέπτεται την Ελλάδα είκοσι χρόνια μετά την θεμελίωση του νέου Ελληνικού κράτους., και απέρχεται μετά από δύο έτη. Οι Έλληνες, την επομένη του αγώνα της παλιγγενεσίας, ζουν σε απόλυτη ένδεια και εξαθλίωση, το δε Ελληνικό κράτος, εκ γενετής φέρει την ανίατη -ως απεδείχθη- αναπηρία του δημόσιου χρέους, προερχόμενο από το συναφθέν δάνειο με Άγγλους και Γάλλους με λογικότατο επιτόκιο της τάξεως του 50% (και οι τόκοι προπληρωμένοι!). Ταυτόχρονα, διαφεντεύονται από ετερόδοξο και αλλοδαπό βασιλιά. Ο σημερινός αναγνώστης διαβάζοντας το –δυστυχώς μη διαθέσιμο στα βιβλιοπωλεία, μια που οι εκδόσεις Τολίδη που το εξέδιδαν έχουν κλείσει– βιβλίο του Αμπού συνεχώς αναρωτιέται τι έχει κατ’ουσίαν αλλάξει από τότε. Και στα περισσότερα από τα πραγματευόμενα στο βιβλίο, αποφαίνεται χωρίς μεγάλη δυσκολία: Ουδέν. Ο οξυδερκής Εδμόνδος Αμπού δεν αφήνει όρθιο ούτε ιερό ούτε όσιο. Ιδού η άποψή του για την Εκκλησία:

[...] Να σημειωθεί ότι στον κατάλογο των δικαιοδοσιών της Εκκλησίας, δεν γίνεται λόγος για τη διδασκαλία της ηθικής. Ή ελληνική ορθοδοξία είναι ένα δόγμα απολιθωμένο πού δεν έχει πια τίποτα το ζωντανό. Τα μόνα καθήκοντα πού ορίζει στους ανθρώπους είναι τα σταυροκοπήματα πού γίνονται με συγκεκριμένο τρόπο και αριθμό, οι γονυκλισίες, η λατρεία, μαθηματικά ρυθμισμένη, μερικών εικόνων στερεότυπων και ας το πούμε γεωμετρικών, η αποστήθιση μερικών ατελείωτων τύπων πού έχουν καταντήσει νεκρό γράμμα, η τήρηση ορισμένων νηστειών, η αργία ενός πλήθους γιορτών πού κατασπαράσσουν το μισό χρόνο και τέλος η υποχρέωση να τρέφονται οι παπάδες και να πλουτίζουν οι εκκλησίες με αδιάκοπες ελεημοσύνες.
Το βασίλειο χωρίζεται σε 24 έδρες επίσκοπων από τις όποιες η μία κατέχεται από έναν μητροπολίτη αρχιεπίσκοπο, πρόεδρο της Ιεράς Συνόδου.
Αν ο στρατός είναι παραγεμισμένος από αξιωματικούς, η Εκκλησία δεν έχει να του ζηλέψει τίποτα: Είναι γεμάτη από αρχιερείς. 24 επίσκοποι για 950.000 ψυχές είναι πολλοί.
[...]
Ό μητροπολίτης παίρνει 6000 δραχμές το χρόνο. Καθένας επίσκοπος 4000. Εισπράττουν, εξ άλλου, ένα δικαίωμα για τις άδειες γάμου και διαζυγίου και για την έκδοση επιτιμίων: Όταν διαπράττεται μια κλοπή, ο ιδιοκτήτης, αντί να βάλει αφίσες πού δεν θα διαβάζονταν ή να διαμηνύσει με μια ειδοποίηση που δε θα συγκινούσε κανένα, απευθύνεται άμεσα στον επίσκοπο και τον παρακαλεί, έναντι πληρωμής, να αξιώσει το κλεμμένο πράμα του. Ό αρχιερέας, χάρη της δικαιοσύνης και με ένα μέτριο χρηματικό ποσό, στέλνει σ' όλες τις ενορίες της περιφερείας του μια κεραυνοβόλο εγκύκλιο οπού εκσφενδονίζει αναθέματα πάνω στην κεφαλή του ανώνυμου ένοχου του αδικήματος. Αν ο επίσκοπος ξέρει να επιπλήξει, ο ένοχος αποκαθιστά τα πράγματα. Ένας χωρικός προληπτικός και απατεώνας δεν φοβάται μήπως προσβάλλει τον θεό, αλλά φοβάται τις φοβέρες του επισκόπου του. Ξέρω ένα τουφέκι πού ξαναγύρισε στον κύριο του με εκκλησιαστικό τρόπο.
Ό κατώτερος κλήρος δεν μισθοδοτείται από το κράτος. {Κύριε Αμπού, εν έτει 2007,ο κλήρος μισθοδοτείται από το κράτος! Και αν δεν κάνω λάθος, αφορολόγητα.} Εισπράττει μερικά επιδόματα πάνω στις σοδειές και κυρίως ζει από το βωμό. Παντρεύει, βαφτίζει, ενταφιάζει και εξορκίζει, έναντι πληρωμής. Εξομολογεί τους ανθρώπους στα σπίτια τους με μια μικρή αμοιβή. Το επάγγελμα του παπά είναι αρκετά επικερδές, χωρίς να είναι πολύ κουραστικό και οι περισσότεροι Έλληνες παπάδες ζουν άνετα τη μικρή τους οικογένεια. Αν ο βωμός δεν αποδίδει αρκετά, αν η συλλογή από προσφορές είναι κακή, ο παπάς βρίσκει άλλους πόρους στη γεωργία ή το εμπόριο. Καλλιεργεί ένα χωράφι, ανοίγει ένα μαγαζί, διατηρεί μια ταβέρνα.
[...]
Η κυβέρνηση διαθέτει πέντε Ιεραποστόλους επιφορτισμένους να διαδίδουν τον θείο λόγο στην ύπαιθρο. Πληρώνει στην πρωτεύουσα δυο καθηγητές εκκλησιαστικής μουσικής πού εκπαιδεύουν τη νεολαία στη μελωδική τέχνη να ψέλνουν με τη μύτη.
[...]
Ό κλήρος της υπαίθρου θα είναι ικανός να διδάξει το λαό όταν θα πάει κι ο ίδιος στο σχολείο.
[...]
Ό ελληνικός κλήρος ήταν πιο πολυάριθμος κατά την Τουρκοκρατία απ' ότι σήμερα. Οι Τούρκοι είναι ένας από τους πιο ανεκτικούς λαούς της γης. Στην Κύπρο, πού βρίσκεται κάτω από την τουρκική κυριαρχία, σε έναν ελληνικό πληθυσμό 75.000 ψυχών οι παπάδες ή καλόγεροι υπολογίζονται σήμερα σε 1700. Και δεν είναι δέκα χρόνια πού αυτά τα 1700 άτομα, όλα πλούσια και με καλό εισόδημα, υποχρεώνονται να πληρώνουν φόρους.
Ή κυβέρνηση του βασιλείου της Ελλάδας βρήκε τη χώρα πνιγμένη από καλόγερους. Έκλεισε πολλά μοναστήρια, θα έπρεπε να τα κλείσει όλα. Από τη γη λείπουν μπράτσα, ο πληθυσμός δεν αυξάνεται διόλου, και ή αγαμία αυτών των μοναχών είναι τόσο βλαβερή στη χώρα όσο ο πυρετός ή η πανούκλα.
Και να’ ταν τουλάχιστον τα μοναστήρια εργαστήρια ή σχολεία! Άλλα το πιο ωραίο προνόμιο των ελλήνων μοναχών είναι να μη μαθαίνουν και να μην κάνουν τίποτα. Αυτά τα άσυλα αμάθειας και οκνηρίας δεν αντηχούν παρά από τεμπέλικες συζητήσεις, πολιτικά κουτσομπολιά, αντεθνικές πλεκτάνες και εγκώμια για τον τσάρο της Ρωσίας.
Εν τω μεταξύ, οι Έλληνες καλόγεροι είναι αρκετά καλοζωιστές. Δεν τους λείπει τίποτε και ή ευτυχία κάνει τους ανθρώπους καλοπροαίρετους.
[...]
Πέρασα πολύ ευχάριστες μέρες στο μοναστήρι της Λουκούς, κοντά στο Άστρος, χάρη στη φλύαρη φιλοξενία του ηγούμενου. Όταν φθάσαμε ήταν απασχολημένος να δίνει να του φιλούν το χέρι τρεις ή τέσσαρες χωριάτες της περιοχής. Ξέφυγε από τα χειροφιλήματα για να τρέξει να μας υποδεχθεί και να μας πει το «καλωσορίσατε».
[...]Αυτό το Μέγα Σπήλαιο είναι το μεγαλύτερο από τα μοναστήρια της Ελλάδας. Οι καλόγεροι του υπολογίζονται, σε διακόσιους, κάθε ηλικίας, πού κοιμούνται σε ταπεινά σπιτάκια και τρωνε στο πόδι. Ο θησαυρός του μοναστηρίου συνίσταται σε μια εικόνα της Παναγίας, πού την έφτιαξε, λένε, ο απόστολος Λουκάς.
Το ‘βασιλικό’ δωμάτιο όπου μας έβαλαν για να μας τιμήσουν είναι το αριστούργημα του εΐ'δους. Ή διακόσμηση είναι γελοία χωρίς να είναι άχαρη. Ή θέα είναι θαυμάσια. Κοιμηθήκαμε σε ένα φαρδύ μιντέρι πού τριγυρίζει την αίθουσα. Οι καλοί γέροι (καλόγεροι), έτσι λένε οι "Έλληνες τους μοναχούς κάθε ηλικίας, δεν αμαρτάνουν διόλου σε υπερβολή καθαριότητας. Τρώγεσαι ζωντανός στο ‘βασιλικό’ δωμάτιο.
Τα μοναστήρια του βασιλείου διαθέτουν μερικά βιβλία λειτουργικά. Αναφέροντας τα, ταχω πει όλα για τις βιβλιοθήκες τους.
[...]
Υπάρχουν στην Ελλάδα περισσότερες εκκλησίες από, σπίτια;
Υπάρχουν περισσότερα σπίτια από εκκλησίες; Είναι ένα σημείο πού θα ήθελα να το δω να ξεκαθαρίζεται.
Υπάρχουν μέσα στη χρονιά περισσότερες εργάσιμες μέρες από μέρες γιορτής; Σου επιτρέπεται να αμφιβάλλεις.
Στην Αθήνα και τα περίχωρα υπολογίζονται πάνω από τριακόσιες εκκλησίες από τις οποίες πέντε ή έξη είναι σχεδόν χρησιμοποιήσιμες. Οι άλλες είναι καλυβάκια πού οι βοσκοί δεν τα θέλουν. Έχουν τέσσαρες τοίχους και, κάποτε, μια στέγη.
[...]Ωστόσο, καμμιά άπ' αυτές τις εκκλησιές δεν είναι οριστικά έγκαταλειμένη. Έχουν τη μέρα τους που λειτουργούνται μέσα στο χρόνο, ανάβουν μια φορά τουλάχιστον αυτό το μικρό γιάλινο καντήλι, καίνε λίγο θυμίαμα, ψέλνουν μερικές προσευχές και πέντε ή έξη άτομα σφίγγονται γύρω από τον παπά μέσα σ' αυτό το στενό διάζωμα.
Κατά τη γνώμη όλων των Ελλήνων είναι θεάρεστο έργο να χτίζεις τέτοιες παράγκες. Και είναι Ιεροσυλία να τις καταστρέφεις. Να γιατί αυτά τα μνημεία της δυστυχίας και της αμάθειας μένουν όλα όρθια.

Περισσότερα για τον Αμπού σε προηγούμενο ποστ με τίτλο “Έλληνες και Ελληνάρες”.